Logopedia jest nauką, specjalizującą się głównie w diagnozowaniu wad wymowy i doskonaleniu jej. Dzięki współpracy z psychologią możliwa jest również diagnoza problemów o podłożu społeczno-psychologicznych. Logopedia pomaga nie tylko osobom, z zaburzeniami mowy — osoby dwujęzyczne mogą zwrócić się do logopedy i walczyć z barierami językowymi. Ludzie błędnie zakładają, że potrafią poprawnie mówić i nie potrzebują wizyty u logopedy, dlatego lekarze zachęcają, aby udać się na kontrolę do specjalisty. Logopeda dokona diagnozy i w przypadku wykrycia ewentualnej wady wymowy wdroży etap leczenia.
Pierwszy procecs podczas kształtowania się mowy zachodzi podczas gaworzenia. Dzieci po ukończeniu pierwszego roku życia powinny potrafić wymawiać proste słowa (na przykład mama lub tata), jednakże musimy wziąć pod uwagę, że każde dziecko rozwija się w swoim tempie i nie powinniśmy wpadać w panikę. Na rozwój mowy u dziecka wpływa, płeć, środowisko, w którym się wychowuje, poziom inteligencji oraz stosunki z rodzicami. Jeśli 3-letnie dziecko nadal ma problem z wymawianiem słów lub nie mówi wcale, może to oznaczać problem, z którym warto zwrócić się do lekarza.
Do logopedy powinniśmy zgłosić nasze dziecko przy zauważeniu pierwszych objawów nieprawidłowej wymowy. Im młodsze dziecko, tym leczenie przebiega szybciej i efektywniej. Nie zawsze wymagana jest pomoc specjalisty, rodzice mogą otrzymać instrukcje leczenia od specjalisty i sami pracować z dzieckiem. W przypadku, kiedy rodzic zauważy, że terapia nie przynosi skutków, zalecane jest ponowne spotkanie ze specjalistą.
Do najczęściej diagnozowanych wad wymowy należą:
- seplenienie — nieprawidłowa wymowa głosek s, z, c, dz, ś, ź, ć, sz, cz, ż, dż, dź
- rotacyzm — nieprawidłowa, lub pomijana wymowy głoski r, zamieniana na głoski l lub j
- jąkanie — objawia się niepłynną mową i zacinaniem. Jąkanie się u dzieci w wieku przedszkolnym najczęściej mija samoistnie, po około pół roku od pierwszych oznak zacinania się.
- lambdacyzm — nieprawidłowa wymowa głoski l
- kappacyzm — zwane również jako „kekanie”, polega na zmianie głoski k na t
- rynolalia — pacjent prawidłowo wypowiada wszystkie głoski, jednakże wymowa słów jest kierowana przez nos, zamiast z ust, przez co cała wypowiedź jest niezrozumiała.
W przypadku wystąpienia kilku z wad wymowy na raz logopedia nazywa dyslalią wieloraką.
Należy pamiętać o tym, że rodzice poprzez rozmowę z dzieckiem mogą je wspierać i uczyć poprawnej wymowy. Wyraźna artykulacja głosek, czytanie bajek, czy zwykła rozmowa z dzieckiem wykazuje pozytywną korelację z rozwojem mowy u najmłodszych.
Jakie wyróżniamy przyczyny zaburzeń mowy?
- Podłoże psychiczne
- Podłoże genetyczne
- Uszkodzenia narządu artykulacyjnego — dysfonia, alalia, afonia
- Choroby neuropsychiatryczne — autyzm, zespół Aspergera, schizofrenia
- Nieprawidłowa budowa podniebienia — podniebienie gotycke
Warto dodać, że dzieci z nieprawidłowym zgryzem mają większe ryzyko na ukształtowanie się nieprawidłowej wymowy, dlatego ważna jest kontrola zgryzu u stomatologa i wdrożenie potrzebnego leczenia u lekarza ortodonty.
Nie leczenie wad wymowy niesie za sobą konsekwencje. Dziecko wiedząc, że nie potrafi wyraźnie mówić, będzie się czuć inne od tych, które mówią poprawnie, co może prowadzić do wycofania z życia społecznego. Nadmierne ślinienie się i brak kontroli nad pracą ust, wpływają negatywnie na komfort i jakość życia.